Her zaman toplum olarak “ah eskiler” der dururuz; eski yiyecekler, eski sular, eski giyecekler, eski insanlar… eskilerin listesi uzar gider. Evet eskiler sadece hatıralarda kaldı. Ve bir daha belki de hiç olmayacak. Gelelim eski Darende’ye. Darende’de yıllar içerisinde ne aynı kaldı? Diye soralım. Örneğin Tohma nehri aynı mı? Suyu, su miktarı, temizliği, kalitesi değişti mi? Ya da Darende’de susuzluk problemi çözüldü mü? Tohma, kaynağını Gökpınar’dan alarak Fırat nehrinin en büyük su kaynağını taşıyan kollarından biri. Su, Gürün’den masmavi; cam gibi berrak şekilde yola çıkıyor. Ancak Yazıköy, Çukurkaya, Baytarbağı, Hacılar Sıragöz, Hacılar Şehli’den Darende merkezi geçer Zaviye, Hacıderviş, Nadir, Sandıkkaya, Güdül, Akova, Yeşiltaş, Hisarcık, Hisarkale, Ilıca, Şendere, Ozan’a gider. Gürün’de cam gibi olan Tohma’yı yarım saat içinde kirletmeyi başarıyoruz. Darende boyunca ve Darende’den sonra da su; kirli, rengi değişmiş, kokar şekilde akıyor. Saydığımız mahallelerin mezralarında kanalizasyon ya da fosseptik çukuru bulunmadığı için ne acıdır ki Tohma’ya atık ve kanalizasyon suları akıtılıyor. Türkiye’den sonra Suriye oradan Irak’a kadar pis akıyor. Ancak bu su, bulaşıcı-ölümcül hastalıklara, tatlı su kaynaklarının tükenmesine ve kalitesiz sulamaya bağlı olarak sağlıksız tarım ürünleri yetişmesine neden oluyor. Oysa Tohma, insanların hatırasında kırmızı benekli alabalıkların yetiştiği, suyunun içildiği, tertemiz içilebilir su olarak yer alıyor.  Şimdilerde ise kirlilikten dolayı kurbağa ve sazan balığı bile yaşamıyor. Evet yerel yöneticilerin ihmali ve bizim yanlışlarımızla ne yazık ki Tohma’yı kirlettik ve su geçtiği yerlere can olacağına hastalık oluyor. Bundan sonra ne yapılabilir asıl ona bakıp yapmak lazım. 1- Tohma’ya akıtılan tüm kanalizasyon suları kapalı sisteme alınmalı. 2- Sulardaki çürümüş ot-sazlık ve adacıklar sürekli temizlenmeli. 3- Akova’daki arıtma tesisi bir an önce faaliyete geçirilmeli. 4- Atık suların akıtılmaması için sürekli denetimler yapılmalı. 5-Sanayi atıkları su bölgesine akıtılmamalı. 6- İnsanlar eline geçen çöpü suya atmamalı. Bir saniyeliğine suyun yok olduğunu düşünelim. İnsan yok, canlı yok, doğa yok. Peki neden doğal suyumuzu güzel şekilde kullanmayıp, kendimizi öldürüyoruz. Kim evinde kirlettiği suyu içer? Ya da kıyar mı kirletmeye içtiği suyu? Neden içme suyumuzu Tohma’mızı kirletelim. Elimizdeki suyu insanlık görevi olarak ya temiz kullanacağız ya da temizleyeceğiz temizleyeceğiz temizleyeceğiz…